Lăng Khải Định có diện tích nhỏ hơn so với lăng của các vua tiền nhiệm nhưng công phu,lộng lẫy hơn; kết hơp tinh xảo hai nền kiến trúc, văn hoá Đông Tây. Lên ngôi năm 1916, vua Khải Định chọn triền núi Châu Chữ (còn gọi là Châu Ê) cách Huế 10km để xây dựng lăng mộ. Lăng khởi công ngày 04/9/1920 và kéo dài 11 năm mới hoàn thành.
Lăng Khải Định, tọa lạc tại xã Thủy Bằng, huyện Hương Thủy, tỉnh Thừa Thiên – Huế, là lăng mộ công phu và lộng lẫy của vua Khải Định, nổi bật với sự kết hợp tinh xảo giữa kiến trúc Đông – Tây, nghệ thuật khảm kính sứ độc đáo và không gian trang trí hài hòa, thể hiện vẻ đẹp độc đáo trong quần thể lăng tẩm triều Nguyễn.
Vị trí và tổng quan
Lăng Khải Định nằm trên triền núi Châu Chữ (còn gọi là Châu Ê), cách trung tâm thành phố Huế khoảng 10km, thuộc xã Thủy Bằng, huyện Hương Thủy, tỉnh Thừa Thiên – Huế. Vị trí lăng nằm trên triền núi cao, hướng tầm nhìn ra vùng sông núi và đô thị Huế, kết hợp cảnh quan thiên nhiên với kiến trúc, tạo nên không gian uy nghiêm nhưng vẫn hài hòa với thiên nhiên xung quanh.
So với các lăng tẩm của các vua Nguyễn trước, Lăng Khải Định có diện tích nhỏ hơn nhiều (117m x 48,5m) nhưng nổi bật bởi sự công phu, chi tiết tỉ mỉ và tinh xảo. Đây là công trình hội tụ tinh hoa kiến trúc Á – Âu, kết hợp kiến trúc Việt Nam cổ điển với các yếu tố hiện đại, tạo nên một kiệt tác độc đáo trong quần thể lăng tẩm Huế.
Vua Khải Định chọn vị trí triền núi Châu Chữ làm nơi xây dựng lăng mộ ngay từ khi lên ngôi năm 1916. Công trình được khởi công ngày 04/09/1920 và kéo dài 11 năm mới hoàn tất, cho thấy sự đầu tư công phu cả về thời gian, vật liệu và kỹ thuật xây dựng.
Lịch sử xây dựng Lăng Khải Định
Lăng Khải Định không chỉ là nơi an nghỉ cuối cùng của vua Khải Định, mà còn là biểu tượng nghệ thuật, phản ánh con mắt thẩm mỹ và niềm đam mê xây dựng của vị vua thứ 12 triều Nguyễn. Dù diện tích lăng nhỏ hơn so với các lăng tiền nhiệm như Minh Mạng, Thiệu Trị hay Đồng Khánh, nhưng giá trị nghệ thuật và tính thẩm mỹ của Lăng Khải Định vượt trội nhờ sự kết hợp hài hòa giữa kiến trúc truyền thống và hiện đại.
Vua Khải Định đã tự tay giám sát quá trình xây dựng, lựa chọn vật liệu và quyết định các chi tiết trang trí để đảm bảo tính đồng bộ, bền vững và vẻ đẹp hoàn hảo của lăng. Công trình kéo dài 11 năm và được hoàn thành vào năm 1931, trước khi vua Khải Định băng hà năm 1925, cho thấy phần lớn thời gian xây dựng được thực hiện dưới sự giám sát của triều đình và các nghệ nhân tài ba.
Tổng thể kiến trúc Lăng Khải Định
Hệ thống bậc thang và sân trước
Lăng Khải Định được xây dựng theo hình khối chữ nhật nổi cao, với tổng cộng 127 bậc dẫn lên lăng. Để vào lăng, du khách phải vượt qua hệ thống 37 bậc đầu tiên, với các thành bậc được đắp rồng lớn – một chi tiết độc đáo, được xem là lớn nhất trong các lăng tẩm Huế.
Trên sân trước, có hai dãy Tả – Hữu tòng tự xây theo kiểu chồng diêm hai lớp, tám mái. Các vì kèo được làm bằng xi măng cốt thép, tạo nên sự vững chắc đồng thời vẫn giữ được vẻ mềm mại và thanh thoát của kiến trúc.
Sân bái đình
Vượt 29 bậc tiếp theo, du khách đến sân bái đình. Ở giữa sân có nhà bia Bát Giác bằng bê tông cốt thép pha trộn cổ kim, kết hợp bia đá. Hai bên sân được bố trí tượng quan viên, voi ngựa cùng 6 cặp tượng linh túc vệ, làm bằng chất liệu đá hiếm, tất cả đều có khí sắc sinh động và được sắp xếp đối xứng.
Công trình còn có hai cột trụ biểu cao to, biểu tượng cho quyền lực và sự uy nghiêm của triều Nguyễn. Sân bái đình là không gian quan trọng, vừa là nơi hành lễ, vừa tạo nên tầm nhìn uyển chuyển dẫn vào các khu điện thờ.
Điện Khải Thành – trung tâm nghệ thuật
Điện Khải Thành là trung tâm của Lăng Khải Định, gồm nhiều phòng liên hoàn. Đây là nơi đặt tượng vua Khải Định và bài vị thờ tự, với mộ phần nằm dưới phòng chính.
Trang trí và nghệ thuật:
-
Tường điện được trang trí dày đặc bằng nghệ thuật khảm kính sứ, tạo nên những hình ảnh rồng phượng, hoa lá lộng lẫy.
-
Trần điện vẽ hình Cửu Long ẩn hiện trong mây, kết hợp với nền lát gạch men hoa tạo nên thế giới nghệ thuật rực rỡ trên cả sáu mặt không gian.
-
Không gian phòng sau đặt tượng vua Khải Định với mộ phần phía dưới, trong cùng là khán thờ với bài vị của vua.
Điện Khải Thành thể hiện sự giao thoa giữa kiến trúc truyền thống Việt Nam và phong cách hiện đại, sự kết hợp giữa chất liệu cổ điển với bê tông cốt thép và kỹ thuật khảm kính sứ tinh xảo, tạo nên giá trị nghệ thuật độc đáo không thể tìm thấy ở bất kỳ lăng tẩm nào khác.
Các công trình phụ và kiến trúc bổ trợ
Lăng Khải Định không chỉ có sân bái đình và điện Khải Thành, mà còn nhiều công trình phụ trợ:
-
Tượng đá: Các tượng quan, voi ngựa, linh túc vệ được bố trí đối xứng, làm tăng vẻ trang nghiêm và tính thẩm mỹ cho quần thể.
-
Cột trụ biểu: Cao và chắc, là biểu tượng quyền lực và sự uy nghiêm, đồng thời tạo điểm nhấn cho kiến trúc lăng.
-
Nhà bia Bát Giác: Kết hợp cổ kim, nơi lưu giữ các ghi chép quan trọng về lịch sử xây dựng và công lao của vua Khải Định.
Ngoài ra, các chi tiết trang trí trên mái, trên tường và dưới nền đều được thiết kế tỉ mỉ, sử dụng các vật liệu quý hiếm, khéo léo kết hợp Đông – Tây, vừa tạo nên vẻ đẹp lộng lẫy, vừa đảm bảo sự bền vững theo thời gian.
Giá trị nghệ thuật và văn hóa
Lăng Khải Định là minh chứng rõ nét cho sự hội nhập văn hóa Đông – Tây trong kiến trúc triều Nguyễn. Các chi tiết khảm kính sứ, tượng đá, mái chồng diêm, bố cục đối xứng, tất cả đều cho thấy sự đầu tư công phu và gu thẩm mỹ tinh tế.
Ngoài ra, lăng còn kết hợp hài hòa với cảnh quan thiên nhiên xung quanh. Triền núi Châu Chữ, cây xanh, bãi đất bằng phẳng và tầm nhìn ra sông núi Huế tạo nên không gian yên bình, thanh tịnh, vừa trang nghiêm vừa mềm mại.
Lăng Khải Định là điểm nhấn trong quần thể lăng tẩm Huế, góp phần làm phong phú thêm lịch sử kiến trúc và văn hóa triều Nguyễn. Đây cũng là điểm đến quan trọng đối với nghiên cứu nghệ thuật và du lịch di sản tại Việt Nam.
Tiểu sử vua Khải Định
Vua Khải Định (1916 – 1925), tên húy Nguyễn Phúc Bửu Đảo, là con trai duy nhất của vua Đồng Khánh. Ông lên ngôi khi 31 tuổi, niên hiệu Khải Định, trị vì 9 năm và băng hà năm 1925, hưởng thọ 40 tuổi.
Vua Khải Định nổi tiếng với niềm đam mê xây dựng cung điện, dinh thự và lăng tẩm, bao gồm:
-
Điện Kiến Trung
-
Cung An Định
-
Cửa Trường An, Hiển Nhơn, Chương Đức
-
Lăng Khải Định
Ông để lại dấu ấn sâu sắc về nghệ thuật, kiến trúc và văn hóa Huế, đặc biệt là qua lăng mộ của mình, nơi hội tụ tinh hoa kiến trúc Đông – Tây và sự khéo léo trong trang trí.
Trải nghiệm du lịch tại Lăng Khải Định
Du khách khi đến Lăng Khải Định sẽ được chiêm ngưỡng vẻ đẹp công phu, tinh xảo từ bậc thang lên lăng, sân bái đình, điện Khải Thành đến các tượng đá và cột trụ biểu. Không gian yên bình, cảnh quan núi non và tầm nhìn bao quát thành phố Huế khiến chuyến tham quan trở nên thú vị, vừa thưởng lãm kiến trúc, vừa tìm hiểu lịch sử và văn hóa triều Nguyễn.
Lăng Khải Định không chỉ là di tích lịch sử mà còn là nơi nghiên cứu kiến trúc, mỹ thuật và văn hóa Huế. Mỗi chi tiết trong lăng đều chứa đựng giá trị nghệ thuật và câu chuyện lịch sử, mang đến trải nghiệm độc đáo cho mọi du khách.
Kết luận
Lăng Khải Định là một công trình kiến trúc độc đáo, kết hợp hài hòa giữa truyền thống Việt Nam và phong cách kiến trúc phương Tây. Với 127 bậc, sân bái đình, điện Khải Thành cùng các tượng đá và chi tiết khảm kính sứ tinh xảo, lăng Khải Định thể hiện sự công phu, tỉ mỉ và thẩm mỹ cao của triều Nguyễn. Đây là điểm đến không thể bỏ qua khi du lịch Huế, là minh chứng sống động cho giá trị văn hóa và lịch sử của Việt Nam.