Vịnh Cam Ranh, tọa lạc tại Khánh Hòa, Việt Nam, là cảng biển nước sâu nổi tiếng Đông Nam Á. Nơi đây từng là căn cứ quân sự quan trọng của Pháp, Mỹ, Liên Xô và Nga qua nhiều thời kỳ, đồng thời đang được Việt Nam phát triển cho mục tiêu dân sự và du lịch.

---

Vị trí và đặc điểm địa lý

Vịnh Cam Ranh nằm trên địa bàn thành phố Cam Ranh và huyện Cam Lâm, tỉnh Khánh Hòa. Đây là một vịnh biển sâu tự nhiên, có khả năng đón và trú ẩn cho tàu bè lớn, kể cả trong điều kiện thời tiết biển động. Vịnh được xem là bến nước sâu tốt nhất Đông Nam Á nhờ địa hình kín gió, bờ biển trải dài và hình chữ U, tạo điều kiện lý tưởng cho các hoạt động hải quân và thương mại.

Chiều dài vịnh khoảng 32 km, rộng trung bình 10 km, với cấu trúc bờ cong tạo thành một “hàm ôm” bảo vệ tự nhiên. Cấu trúc này giúp vịnh Cam Ranh trở thành nơi trú ẩn an toàn, đồng thời tạo vị trí chiến lược quan trọng trong suốt lịch sử quân sự Việt Nam và quốc tế.

---

Lịch sử chiến lược qua các thời kỳ

Thời Pháp thuộc

Ngay từ thời Pháp thuộc, Vịnh Cam Ranh đã được chú ý vì vị trí chiến lược. Người Pháp thiết lập căn cứ hải quân tại đây nhằm kiểm soát vùng biển Nam Trung Bộ, bảo vệ tuyến giao thương quan trọng và củng cố quyền lực ở Đông Dương.

Hạm đội Đế quốc Nga đầu thế kỷ 20

Vào đầu thế kỷ 20, vịnh Cam Ranh là chặng nghỉ của Hạm đội Đế quốc Nga trên đường sang Viễn Đông để tham chiến với Nhật Bản trong Chiến tranh Nga – Nhật năm 1905. Mặc dù Hạm đội Nga sau đó thất bại tại Trận Tsushima, Cam Ranh vẫn được ghi nhận là điểm dừng chân chiến lược, hỗ trợ hậu cần và tiếp tế cho hạm đội.

Thời kỳ Nhật Bản trong Chiến tranh Thế giới thứ hai

Trong thời kỳ Đệ nhị Thế chiến, Đế quốc Nhật Bản đã sử dụng vịnh Cam Ranh làm địa điểm chuẩn bị cho các cuộc tấn công chiến lược, đặc biệt là chiến dịch tấn công Malaysia năm 1942. Điều này chứng tỏ vị trí Cam Ranh không chỉ quan trọng về mặt hậu cần mà còn là trung tâm kiểm soát các tuyến đường biển chiến lược.

Chiến tranh Việt Nam

Trong Chiến tranh Việt Nam, vịnh Cam Ranh trở thành căn cứ quan trọng của Hải quân Hoa Kỳ và Hải quân Việt Nam Cộng hòa. Đây là trung tâm triển khai lực lượng, hậu cần và giám sát vùng biển Nam Trung Bộ, đóng vai trò quyết định trong chiến lược quân sự của Mỹ tại khu vực Đông Nam Á.

---

Thời kỳ sau thống nhất và Chiến tranh Lạnh

Sau khi hai miền Bắc – Nam thống nhất vào năm 1975, Cam Ranh vẫn giữ vai trò chiến lược quan trọng. Vịnh được sử dụng làm căn cứ hải quân cho Hạm đội Thái Bình Dương của Liên Xô trong bối cảnh Chiến tranh Lạnh giữa Liên Xô và Hoa Kỳ.

Hợp đồng Liên Xô – Việt Nam:

• Năm 1978, Liên Xô ký thỏa thuận thuê cảng Cam Ranh trong vòng 25 năm.

• Vịnh được phát triển thành căn cứ hải quân hiện đại, phục vụ cho việc kiểm soát vùng biển và giám sát hoạt động quân sự của Mỹ trong khu vực.

• Cuối thập niên 1980, khi Liên Xô tan rã, chính phủ Nga kế thừa hợp đồng, duy trì căn cứ đến năm 1993.

Sau đó, một hiệp định mới cho phép Nga tiếp tục hiện diện tại Cam Ranh nhưng với quy mô hạn chế, chủ yếu để giám sát và thám thính, trong khi phần lớn quân cụ và nhân sự được rút về Nga.

Trong quá trình điều đình kéo dài về thời hạn thuê, Việt Nam yêu cầu Nga trả 200 triệu USD mỗi năm, tuy nhiên Nga không đồng ý. Kết quả là ngày 2/5/2002, lá cờ Nga được hạ xuống lần cuối cùng tại căn cứ Cam Ranh, kết thúc sự hiện diện quân sự trực tiếp của Nga.

---

Cam Ranh hiện đại

Hiện nay, vịnh Cam Ranh được Việt Nam quản lý và đang hướng đến phát triển dân sự – kinh tế – du lịch:

1. Cảng biển thương mại: Cam Ranh là cảng nước sâu tự nhiên, có thể đón các tàu container, tàu dầu và tàu quân sự lớn, mở ra tiềm năng phát triển logistics, thương mại quốc tế và vận tải biển.

2. Du lịch biển: Vịnh và các bãi biển xung quanh như Bãi Dài, Bãi Trũ có cảnh quan đẹp, thu hút lượng lớn du khách trong và ngoài nước, kết hợp nghỉ dưỡng, lặn biển và thể thao nước.

3. Dịch vụ hậu cần và kỹ thuật: Cảng Cam Ranh có tiềm năng phát triển dịch vụ sửa chữa tàu, đóng mới tàu, cung cấp nhiên liệu và hỗ trợ hậu cần hàng hải.

4. Phát triển kinh tế khu vực: Với các dự án đầu tư kết hợp cảng, du lịch và khu công nghiệp, Cam Ranh đang trở thành trung tâm kinh tế năng động của Nam Trung Bộ.

---

Tầm quan trọng chiến lược khu vực

Vịnh Cam Ranh có vị trí chiến lược quan trọng vì:

• Kiểm soát tuyến hàng hải từ biển Đông đến Thái Bình Dương.

• Là nơi trú ẩn an toàn cho tàu bè lớn khi biển động.

• Tăng cường khả năng phòng thủ quốc gia và khu vực.

• Đóng vai trò trung tâm hợp tác quốc tế trong lĩnh vực hải quân và thương mại.

Đặc điểm tự nhiên kết hợp với cơ sở hạ tầng hiện đại khiến Cam Ranh vẫn duy trì vai trò chiến lược quan trọng cho quốc phòng và phát triển kinh tế.

---

Giá trị lịch sử và văn hóa

Vịnh Cam Ranh không chỉ là căn cứ quân sự mà còn là chứng nhân lịch sử nhiều thời kỳ:

• Thời Pháp thuộc: căn cứ hải quân Đông Dương.

• Thế chiến thứ hai: trung tâm chuẩn bị chiến lược Nhật Bản.

• Chiến tranh Việt Nam: căn cứ hải quân quan trọng của Hoa Kỳ và Việt Nam Cộng hòa.

• Thời Liên Xô – Nga: căn cứ giám sát chiến lược trong Chiến tranh Lạnh.

Các di tích còn lại, bao gồm bến cảng, ụ nổi, hệ thống cầu cảng, vẫn là minh chứng lịch sử sống động, thu hút các nhà nghiên cứu và du khách quan tâm đến lịch sử quân sự quốc tế.

---

Kết luận

Vịnh Cam Ranh là biểu tượng của lịch sử quân sự và tiềm năng phát triển hiện đại của Việt Nam. Từ thời Pháp thuộc, qua các cuộc chiến tranh thế giới, Chiến tranh Việt Nam và Chiến tranh Lạnh, cho đến hiện nay, Cam Ranh luôn giữ vai trò trọng yếu về quân sự và thương mại.

Với sự phát triển đồng bộ về cảng biển, du lịch, logistics và dịch vụ hậu cần, vịnh Cam Ranh không chỉ là di tích lịch sử mà còn là trung tâm kinh tế – chiến lược tiềm năng của Việt Nam. Việc khai thác và phát triển vịnh Cam Ranh một cách bền vững sẽ nâng cao vị thế Việt Nam trong khu vực và quốc tế, đồng thời mang lại lợi ích kinh tế lâu dài.